Skutkiem orzeczenia rozwodu jest ustanie ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej. Oznacza to, że do byłych małżonków nie ma zastosowania przyjęta na gruncie przepisów regulujących postępowanie upadłościowe regulacja wykluczająca podział majątku wspólnego małżonków pozostających przed ogłoszeniem upadłości jednego z nich w ustroju wspólności majątkowej. Warunkiem zastosowania tej regulacji jest bowiem istnienie związku małżeńskiego oraz pozostawanie przez małżonków w ustroju wspólności majątkowej – stwierdził Sąd Najwyższy (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 09.11.2018 r., V CSK 615/17).
Po upływie 6 lat od rozwodu była żona wystąpiła do sądu o podział majątku wspólnego byłych już małżonków, w skład którego wchodzą nieruchomości, w tym hotel i przedsiębiorstwo handlowo-przemysłowe prowadzone przez byłego męża. Sąd I instancji umorzył postępowanie. Jak ustalono, po rozwodzie, a przed złożeniem wniosku o podział majątku wobec byłego męża ogłoszono upadłość. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia wyjaśniono, że orzeczenie rozwodu nie powoduje podziału majątku, skutkiem zaś ogłoszenia upadłości byłego męża jest brak możliwości ustanowienia rozdzielności majątkowej z datą wcześniejszą niż data ogłoszenia upadłości.
Sąd II instancji utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie. Zgodnie z art. 124 ustawy z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe z dniem ogłoszenia upadłości jednego z małżonków powstaje między małżonkami rozdzielność majątkowa, o której mowa w art. 53 § 1 KRO. Jeżeli małżonkowie pozostawali w ustroju wspólności majątkowej, majątek wspólny małżonków wchodzi do masy upadłości, a jego podział jest niedopuszczalny. Małżonek upadłego może dochodzić w postępowaniu upadłościowym należności z tytułu udziału w majątku wspólnym, zgłaszając tę wierzytelność sędziemu-komisarzowi. Domniemywa się, że majątek wspólny powstały w okresie prowadzenia przedsiębiorstwa przez upadłego został nabyty ze środków pochodzących z dochodów tego przedsiębiorstwa. Do masy upadłości nie wchodzą przedmioty służące wyłącznie małżonkowi upadłego do prowadzenia działalności gospodarczej lub zawodowej, choćby były objęte majątkową wspólnością małżeńską, z wyjątkiem przedmiotów majątkowych nabytych do majątku wspólnego w ciągu 2 lat przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Była żona wniosła skargę kasacyjną dowodząc, że rozwiązanie przyjęte w art. 124 ust. 1 Prawo Upadłościowe nie dotyczy byłych małżonków. Sąd Najwyższy uchylił postanowienia sądów niższych instancji wyjaśniając, że art. 124 Prawa Upadłościowego jest regulacją szczególną w odniesieniu do rozwiązań KRO regulujących stosunki majątkowe małżonków i ich odpowiedzialność za zobowiązania współmałżonka. Ponieważ ustawodawca zwiększył zakres odpowiedzialności majątkowej małżonka upadłego za długi zaciągnięte przez drugiego małżonka w stosunku do ogólnych zasad określonych w KRO, art. 124 Prawa Upadłościowego musi być interpretowany w sposób ścisły. Z dniem ogłoszenia upadłości nie następuje ponowne powstanie ustroju wspólności majątkowej. Sąd Najwyższy stwierdził, że cały ust. 1 art. 124 Prawa Upadłościowego nie może mieć zastosowania w sytuacji, w której przed ogłoszeniem upadłości jednego z małżonków nie istniał między nimi jakikolwiek ustrój małżeński a taki stan był skutkiem ustania małżeństwa z powodu orzeczenia rozwodu.
