Zgodnie z przepisami Ustawy o Policji, które weszły w życie 30 listopada 2020 r., policjanci mają możliwość wydać wobec osoby stosującej przemoc w rodzinie nakaz natychmiastowego opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia lub zakazu zbliżania się do mieszkania i jego bezpośredniego otoczenia. Z kolei od 15 sierpnia 2023 r. mają wejść w życie przepisy, na podstawie których policjanci będą mogli stosować kolejne narzędzia – zakaz zbliżania się, kontaktowania i przebywania w miejscu, gdzie są osoby doznające przemocy domowej.

Przesłanką wydania nakazu lub zakazu jest istnienie zagrożenia dla życia i zdrowia osoby dotkniętej przemocą. Policjant może wydać nakaz lub zakaz w dwóch sytuacjach:

– podczas interwencji podjętej we wspólnie zajmowanym mieszkaniu lub jego bezpośrednim otoczeniu;

– w związku z powzięciem informacji o stosowaniu przemocy w rodzinie (w szczególności w wyniku zgłoszenia przez osobę dotkniętą przemocą w rodzinie, kuratora sądowego lub pracownika jednostki organizacyjnej pomocy społecznej, w związku z wykonywaniem ustawowych obowiązków).

Nakaz i zakaz mogą być wydane nawet jeśli wyłącznym właścicielem mieszkania jest sprawca. Przysługuje mu jednak prawo do zabrania ze sobą jedynie przedmiotów osobistego użytku i służących do świadczenia pracy oraz będących jej własnością zwierząt domowych (pod warunkiem braku sprzeciwu pozostałych domowników) oraz jednorazowej możliwości zabrania z mieszkania w późniejszym terminie mienia stanowiącego jej własność, w obecności policjanta i po uzgodnieniu terminu z osobą dotkniętą przemocą w rodzinie, a także złożenia zażalenia do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce położenia wspólnie zajmowanego mieszkania w związku z wydaniem nakazu lub zakazu.

W okresie obowiązywania nakazu lub zakazu policja przynajmniej trzykrotnie sprawdza, czy nakaz lub zakaz nie są naruszane. Za niestosowanie się do wydanego przez Policję zakazu lub nakazu, kodeks wykroczeń przewiduje karę aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.

Nakaz lub zakaz tracą moc po upływie 14 dni od ich wydania, chyba że na wniosek osoby dotkniętej przemocą, sąd przedłuży ten okres udzielając zabezpieczenia. Należy pamiętać, że osoba dotknięta przemocą może w trybie art. 11a Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy domowej samoistnie złożyć wniosek o zabezpieczenie do sądu, bez uprzedniego zgłoszenia interwencji Policji, czyli bez wydania przez policjantów zakazu lub nakazu.