Jedną mało znanych konsekwencji niewywiązywania się z obowiązku alimentacyjnego jest możliwość utraty prawa jazdy. To rozwiązanie zostało wprowadzone na mocy ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.
Dłużnikowi alimentacyjnemu prawo jazdy może zostać zatrzymane, jeśli zostaną spełnione następujące przesłanki:
- Ustalenie obowiązku alimentacyjnego – Alimenty muszą być ustalone na podstawie prawomocnego orzeczenia sądowego (np. wyrok rozwodowy, wyrok zasądzający alimenty), ugody zawartej przed sądem lub innym organem (np. mediatorem) albo w wyniku umowy między stronami.
- Bezskuteczność egzekucji alimentów – Po podjęciu działań zmierzających do ściągnięcia alimentów, postępowanie egzekucyjne musi okazać się bezskuteczne. Oznacza to, że mimo starań organu egzekucyjnego, nie udało się odzyskać pełnej kwoty zaległych alimentów.
- Zaległości w płatnościach – Dłużnik nie regulował alimentów przez co najmniej 6 miesięcy, a w każdym z tych miesięcy opuszczał więcej niż połowę ustalonej kwoty. Jeśli dłużnik choć raz w ciągu tych 6 miesięcy opłaci więcej niż połowę należności, nie ma podstaw do zatrzymania prawa jazdy.
Zatrzymanie prawa jazdy za niepłacenie alimentów jest procedurą, która może zostać zainicjowana zarówno na wniosek osoby uprawnionej, jak i automatycznie, w przypadkach określonych przez ustawę.
Aby rozpocząć procedurę, osoba uprawniona (np. rodzic reprezentujący dziecko) składa wniosek do odpowiedniego organu, którym może być wójt, burmistrz lub prezydent miasta, w zależności od miejsca zamieszkania. Wniosek powinien zawierać dokumenty potwierdzające bezskuteczność egzekucji, takie jak zaświadczenie organu egzekucyjnego (np. komornika) lub syndyka w przypadku postępowania upadłościowego.
W przypadku, gdy osoba uprawniona otrzymuje wsparcie z funduszu alimentacyjnego lub znajduje się pod pieczą zastępczą, organ odpowiedni do miejsca zamieszkania dłużnika może automatycznie rozpocząć procedurę zatrzymania prawa jazdy.
W dalszym etapie postępowania organ przeprowadza wywiad alimentacyjny, który ma na celu ocenę sytuacji rodziny dłużnika, jego dochodów, zawodu, stanu zdrowia i przyczyn niepłacenia alimentów. Dłużnik jest również zobowiązany do złożenia oświadczenia majątkowego, w którym musi przedstawić swoją sytuację finansową. Składanie fałszywych informacji w oświadczeniu może skutkować odpowiedzialnością karną.
Jeśli dłużnik nie spełnia swoich obowiązków, takich jak rejestracja jako bezrobotny lub poszukujący pracy, organ może uznać go za osobę uchylającą się od alimentów, co prowadzi do dalszych kroków prawnych.
Po przeprowadzeniu całej procedury organ właściwy podejmuje decyzję o zatrzymaniu prawa jazdy dłużnika. W przypadku, gdy dłużnik spełnia warunki do zatrzymania prawa jazdy, organ administracji publicznej nie ma dowolności w wydaniu decyzji. Dłużnik jednak ma prawo odwołać się od takiej decyzji.
Dłużnik może odzyskać zatrzymane prawo jazdy, jeśli przez okres ostatnich 6 miesięcy regularnie płacił alimenty w wysokości co najmniej 50% ustalonej kwoty, bądź jeśli utracił status dłużnika alimentacyjnego, na przykład poprzez spłatę zaległości lub uzyskał orzeczenie sądu uchylające obowiązek alimentacyjny.
Natomiast prowadzenie pojazdu pomimo zatrzymania prawa jazdy stanowi wykroczenie z art. 94 Kodeksu wykroczeń, zgodnie z którym osoba, która na drodze publicznej, w strefie zamieszkania lub w strefie ruchu, prowadzi pojazd mechaniczny, nie mając do tego uprawnienia, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny nie niższej niż 1500 złotych.
